بیت کوین: چشم‌ها را باید شست، جور دیگر باید دید
وقتی در اوایل سال ۲۰۱۳ با بیت کوین آشنا شدم، تمام کارهایی را که داشتم رها کردم و تمرکزم را روی به‌دست آوردن بیت کوین و حمایت از آن قرار دادم و تا به امروز این روند را ادامه داده‌ام. بااین‌حال، دیدگاهم درباره ماکسیمالیسم بیت کوین (Bitcoin maximalism) با توجه به چیزهایی که در این سال‌ها آموختم، دگرگون شده است.
تعریف بیت کوین ماکسیمالیسم: بیت کوین ماکسیمالیسم یک باور ریشه‌دار است که بیان می‌کند بیت کوین تنها ارز دیجیتال واقعی، کامل و آینده‌دار در بین تمام آلت‌کوین‌هاست. به طرفداران این باور بیت کوین ماکسیمالیست می‌گویند که برای دیدگاه و ایدئولوژی خود دلایل زیادی دارند.
بگذارید قبل از هر چیز یک نکته مهم را ذکر کنم: من طرفدار هیچ‌کدام از ارزهای دیجیتال به جز بیت کوین نیستم، اما آنها را کلاهبرداری هم نمی‌دانم و بنیان‌گذاران و علاقه‌مندان به آنها را افرادی حریص و با نیت بد در نظر نمی‌گیرم. همچنین فکر می‌کنم آلت کوین‌ها امروزه نقش بسیار مهمی دارند و در این نوشته هم به این مسئله اشاره خواهم کرد.
موضوع ماکسیمالیسم بیت کوین
برخی از کارشناسان، آینده بیت کوین را این‌گونه پیش‌بینی می‌کنند:
با ادامه روند کنونی سیاست‌گذاری پولی و بانکی از سوی دولت‌ها و گرفتن پول قابل‌توجهی از شهروندان در قالب مالیات و یا تورم و نیز کنترل شدیدتر تراکنش‌های مالی آنها، شهروندان به‌دنبال راه‌های جایگزین خواهند رفت که به وسیله آن بتوانند پول خود را فارغ از نظارت‌های دولتی خرج کنند. بیت کوین پول مبتنی بر کدهای رایانه‌ای است که با سازوکار توافق جمعی در شبکه‌ای نامتمرکز و دارای گره‌های همتابه‌همتا مدیریت می‌شود و امنیت آن نیز توسط ماینرهایی در سراسر دنیا تأمین می‌شود؛ در نتیجه، جایگزین بسیار خوبی برای پول رسمی منتشر شده از سوی دولت‌ها به شمار می‌رود.
هر قدر افراد بیشتری بیت کوین بخرند، ارزش بیت کوین نسبت به پول‌های رسمی (فیات) بیشتر می‌شود و همین امر موجب ایجاد یک چرخه سازنده خواهد شد. همچنین افراد بیشتری به استخراج بیت کوین روی می‌آورند، امنیت شبکه بیشتر می‌شود، سرمایه‌گذاران بیشتری وارد میدان می‌شوند، کاربران بیشتری با بیت کوین به تراکنش خواهند پرداخت، پروژه‌های بیشتری آغاز خواهند شد و این چرخه همچنان ادامه می‌یابد. در نهایت، بیت کوین به‌عنوان گزینه اول نظام مالی دنیا عمل خواهد کرد.
ما (سرمایه‌گذارانی که در همان روزهای نخست عرضه بیت کوین روی آن سرمایه‌گذاری کردیم) ثروتمند می‌شویم و تازه‌واردان هم از پولی بهره‌مند می‌شوند که نسبت به سایر انواع پول برتری دارد. همه برنده خواهند بود.
به‌این‌ترتیب، قصه‌ای جذاب با پایانی جذاب خواهیم داشت.
اما واقعیت می‌تواند چیز دیگری باشد. چالش‌های زیر مطرح هستند که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم:
۱. نحوه مقیاس‌پذیری (گسترش) امور
دیدگاه ماکسیمالیستی به مقیاس‌پذیری امور مختلف در زندگی واقعی، بیش‌ازاندازه ساده‌انگارانه است و به‌هیچ‌وجه با واقعیت‌ها سازگار نیست. برای نمونه:
• یک فرد بزرگسال، به معنای یک کودک با سن بیشتر نیست.
• یک زندگی زناشویی به‌معنای حضور دو فرد متعهد به زندگی مشترک نیست.
• یک خانواده به‌معنای مجموع اعضای آن نیست.
• یک قبیله به‌معنای مجموع اعضایش نیست.
• یک شهر به‌معنای مجموع ساکنانش نیست.
هر واحد با بزرگ‌تر شدن، دستخوش تحولاتی خواهد شد. فرآیند رشد تا جایی پیش می‌رود که واحد رشد یافته، دیگر همانند واحد قبلی نخواهد بود.
بیت کوین یک سری ارزش‌های بنیادین داشت. اما با افزایش تعداد کاربران و سرمایه‌گذاران بیت کوین، ارزش‌های آن نیز تغییر می‌کند. این روند نه خوب است و نه بد، بلکه جزئی از ماهیت رشد به شمار می‌رود.
شاید یک یا چند ویژگی بیت کوین که امروز به آن توجهی نمی‌شود، اصلی‌ترین امتیاز رقابتی و ارزش پیشنهادی بیت کوین در آینده باشد. بیت کوین در سال ۲۰۱۸ با بیت کوین سال ۲۰۱۴ متفاوت بود و آن هم با بیت کوین سال ۲۰۱۰ تفاوت‌هایی اساسی داشت. با رشد بیت کوین، هویت آن نیز متحول می‌شود. ساتوشی ناکاموتو (البته اگر زنده باشد) احتمالا از مشاهده وضعیت کنونی بیت کوین دهانش از تعجب باز می‌ماند.
۲. نحوه سازگاری سیستم‌های پیچیده با تغییر
در یک سیستم پیچیده، هیچ‌چیزی در خلاء روی نمی‌دهد. با قدرت گرفتن بیت کوین، دنیا نیز دستخوش تغییراتی خواهد شد که البته این تغییرات می‌توانند خوب یا بد باشند.
بیت کوین، نظام مالی سالم و شفافی را با خود به همراه دارد. سال‌هاست که بانک‌های مرکزی از قدرت‌شان در تصمیم‌گیری در زمینه سیاست‌های پولی سوءاستفاده کرده‌اند. ازآنجاکه هیچ راه دیگری برای جلوگیری از این روند منفی وجود ندارد، بیت کوین به‌عنوان تنها راه‌حل می‌تواند وارد عمل شود. بیت کوین همانند تفنگی بر شقیقه بانک‌های مرکزی در سراسر دنیاست که به آنها حق انتخاب می‌دهد: یا باید رویه خود را اصلاح کنند یا اینکه نابود شوند! به نظرتان، بانک‌ها کدام راه را برمی‌گزینند؟
گزینه‌های زیر بسیار محتمل است:
• ارائه یک نظام مالی سالم و شفاف برای رقابت با بیت کوین: نظام‌های مالی متمرکز می‌توانند تک‌تک قابلیت‌های خاص بیت کوین را به شکلی کارآمدتر، شفاف‌تر و مؤثرتر اجرا کنند. آنها برای این کار می‌توانند از همان ابزارهایی که بیت کوین بر مبنای آن ایجاد شده استفاده کنند.
• بهبود خدمات به مشتریان: مدیران بانک‌ها باید به فکر ارائه خدماتی بهتر به کسانی باشند که از بیت کوین استفاده می‌کنند. شهروندان برای بهره‌مندی از خدمات پولی، دیگر نیازمند دولت‌ها نخواهند بود و به‌همین‌دلیل، خدمات ارائه‌شده از سوی بانک‌ها باید از کیفیت بهتری برخوردار باشد.
• توجه جدی‌تر به ارزش‌های فرامادی: دولت‌ها ممکن است به ارزش‌های فرامادی شهروندان‌شان نیز توجه کنند. حقوق بشر، توجه به محیط زیست، فعالیت‌های خیریه و انسان‌دوستانه، عدالت اجتماعی، وطن‌دوستی و هر موضوع فرامادی موردتوجه شهروندان، از جمله این امور به شمار می‌رود. تاریخ بشر نشان داده است که انسان‌ها همواره به اموری فراتر از تجمیع ثروت علاقمند بوده‌اند. زندگی ما محدود است و در عوض، ارزش‌هایمان چیزی است که از خودمان برای نسل‌های بعد به یادگار می‌گذاریم.
• اختصاص منابعی برای مبارزه با بیت کوین: اصلی‌ترین مزیت بیت کوین که هم‌اکنون به آن توجه زیادی نمی‌کنیم، می‌تواند در آینده با چالشی جدی روبرو شود. شبکه همتابه‌همتا، توافق جمعی، قیمت بازار، امنیت شبکه و توسعه پروتکلی بیت کوین همه از مواردی هستند که ممکن است آماج حمله دولت‌ها شوند. با اینکه شاید حملات پیوسته نتواند بیت کوین را از نظر فنی زمین‌گیر کند، اما اگر این حملات با مهندسی اذهان جامعه همراه شود، می‌تواند شکافی جدی در اعتماد مردم به بیت کوین ایجاد کرده و در نهایت، بیت کوین را از چشم مردم بیندازد.
البته این امکان وجود دارد که دیدگاه عامه مردم (و نه مدیران بانک‌ها و سیاست‌گذاران پولی و مالی) نسبت به پول تغییر یابد. رقابت برای پروژه‌های مبتنی بر عرضه پول شدت می‌گیرد و شرکت‌های بزرگ و معتبر هم وارد این میدان می‌شوند. در نهایت، دولت‌ها مجبور خواهند شد دست از تلاش برای سرکوب این پروژه‌ها بردارند. این رویه موجب می‌شود پول از حالت ملی خارج شده و رقابت برای عرضه پول بهتر، به ایجاد نبرد بی‌پایان برای ارائه پول بهتر و قوی‌تر بیانجامد. چنین رقابتی در تاریخ بشر بی‌سابقه است. فناوری‌های نوین هم سبب می‌شود روی‌آوردن از یک پول به پولی دیگر به‌شکلی آسان و بدون دردسر صورت گیرد، درست همانند روی‌آوردن از یک پلتفرم شبکه اجتماعی به پلتفرمی دیگر در عصر حاضر.
با اینکه همه این موارد شاید اکنون برایتان بیش‌ازاندازه تخیلی به نظر برسد، اما اگر درست به ماجرا نگاه کنیم، می‌بینیم که در سال ۲۰۱۸ ما پیشرفت‌های زیادی برای رسیدن به این آینده داشتیم. اگر ارزش‌هایی نظیر شایسته‌سالاری و رقابت بازار آزاد برایتان اهمیت دارد، از این پیشرفت خوشحال خواهید شد. با اینکه این موارد برای کسانی که دیدگاه ماکسیمالیستی نسبت به بیت کوین دارند ناخوشایند باشد، برای شما به‌عنوان کاربر نهایی، خبر خوبی خواهد بود.
۳. تازه‌واردان، به ما بدهکار نیستند
«اونا فکر کردند ما می‌خواهیم طلاهاشونو بخریم!»
طرفداران دیدگاه ماکسیمالیستی نسبت به بیت کوین بر این باورند که تازه‌واردان به دنیای بیت کوین از خرید آن با قیمت بالای کنونی راضی هستند و این در حالی است که این تازه‌واردان می‌دانند که این بیت کوین‌ها چند سال پیش با چه قیمت اندکی به فروش می‌رسید. این دیدگاه ماکسیمالیستی نیز درست همانند بسیاری از نظرات دیگر این افراد، بسیار ساده‌انگارانه است.
درست همانطور که در پروژه اتریوم و یا ایاس (EOS) دیدیم، تازه‌واردان به دنیای ارزهای دیجیتال ترجیح می‌دهند که شانس خود را با انتشار ارزهای دیجیتال جدید امتحان کنند تا اینکه بخواهند دارندگان بیت کوین را (با خرید بیشتر از آنها) ثروتمندتر کنند. اگر از دیدگاه نظریه بازی‌ها به این قضیه نگاه کنیم، می‌بینیم که مشوق وجود دارد و این روند به این زودی‌ها هم پایان نمی‌پذیرد. هر چه باشد، بیت کوین از دیدگاه برخی افرادی که به آن علاقه‌مند نیستند، یک طرح پانزی و کلاه‌بردارانه است که درآمد از تازه‌واردان به دارندگان قدیمی‌تر بیت کوین منتقل می‌شود.
۴. امنیت از طریق فراوانی و فزونی
نسیم نیکلاس طالب در کتاب «ضدشکنندگی: چیزهایی که از بی‌نظمی حاصل می‌شوند» (Antifragile: Things That Gain from Disorder) می‌نویسد:
فراوانی، مفهومی ابهام‌آمیز است، زیرا اگر اتفاق غیرمعمولی نیفتد، حس می‌کنیم که (وجود این تعداد) ضرورتی وجود نداشته است. به جز مواردی که اتفاق غیرمعمولی روی می‌دهد – که اتفاقا اغلب روی می‌دهد!
شبکه بیت کوین، حاصل کنار هم قرار گرفتن تعداد زیادی نود یا همان گره است که همه آنها با نرم‌افزار کار می‌کنند. با همه نظارت‌های موجود، باز هم ممکن است مشکلاتی در این نرم‌افزار ایجاد شود. این امر متأسفانه جزو ماهیت و سرشت توسعه نرم‌افزار به شمار می‌رود و نمی‌توان توسعه‌دهندگان بیت کوین کُر (Bitcoin Core- بیت کوین کر نرم افزار اصلی بیت کوین است) را در این میان مقصر دانست. بیت کوین کر همچنان توسعه‌دهندگان بی‌نظیری را جلب می‌کند. اما هر قدر هم این افراد نخبه و چیره‌دست باشند، باز هم ممکن است خطاهایی در بیت کوین کر رخ دهد. همچنین حمله به شبکه بیت کوین هم گزینه‌ای خطرناک به شمار می‌رود که البته پرهزینه و وقت‌گیر است. بااین‌حال، اگر بیت کوین به‌عنوان تنها خطر واحد برای پول دولتی مطرح شود، این نوع حمله چندان غیرمحتمل نخواهد بود.
دولت در حال ممنوع کردن بیت کوین
به نظرم یکی از دلایل اینکه شاهد جنگ علیه بیت کوین نبوده‌ایم، وجود آلت‌کوین‌ها بوده است. آلت‌کوین‌ها را می‌توان همچون بیمه‌ای برای جنگ دولت‌ها علیه بیت کوین دانست.
هزاران آلت کوین سعی کرده‌اند جا پای بیت کوین بگذارند و همین امر سبب می‌شود هر نوع حمله پرهزینه و جدی علیه بیت کوین نا فرجام بماند و به‌همین‌دلیل، احتمال انجام چنین حمله‌ای چندان بالا نیست. چرا دولت‌ها باید هزینه زیادی را برای مبارزه با بیت کوین اختصاص دهند که حتی در صورت موفقیت، سایر آلت‌کوین‌ها جایگزین آن شوند و این در حالی است که برخی از این آلت‌کوین‌ها از نظر امنیت، غیرمتمرکز بودن و مقاومت در برابر رهگیری، حتی از بیت کوین هم بهتر هستند. اگر از دیدگاه نظریه بازی‌ها به قضیه نگاه کنیم، حمله دولتی علیه بیت کوین کاری احمقانه است و دلیل آن نیز، وجود آلت‌کوین‌هایی است که می‌توانند جایگزین بیت کوین شوند.
۵. مزایا و معایب بیت کوین
بیت کوین در شرایطی متولد شد که دولت‌ها در سراسر دنیا به‌شدت با هرگونه تلاش برای خلق پول خارج از مجموعه حاکمیتی مخالفت می‌کردند. فقط خودِ دولت مجاز به خلق پول بود. بیت کوین همانند هر پدیده دیگر دارای یک سری مزایا و معایب است. هر یک از مشخصات فنی بیت کوین همچون گواه اثبات کار (PoW)، شبکه بلاک چین و شبکه همتابه‌همتا (P2P) همگی تا حدی ناکارآمد بوده و برای نمونه، مشکلاتی برای محیط زیست ایجاد می‌کنند. بااین‌حال، در کنار این معایب مزیتی عمده وجود دارد که آن هم، پول بدون نیاز به مجوز رسمی و مقاوم در برابر محدودیت‌هاست. این پول غیرمتمرکز بوده و امکان دست‌کاری متمرکز در آن تقریباً وجود ندارد.
حدود ۱۰ سال است که بیت کوین وارد میدان شده و جایگزین‌هایی نیز برای آن ایجاد شده است که همه آنها همان ارزش پیشنهادی بیت کوین را ارائه می‌دهند. همچنین برخی از آنها ناشناس‌تر، نامتمرکز تر، مقیاس‌پذیرتر و پایدارتر از بیت کوین هستند. تلاشمان برای نوآوری بی‌پایان است و به‌همین‌دلیل، همیشه می‌توان به فناوری‌هایی به‌مراتب بهتر از بیت کوین دست یافت. کسانی که دیدگاه ماکسیمالیستی به بیت کوین دارند، نگاهی منفی به آلت‌کوین‌ها داشته و همه آنها را «کلاهبرداری» می‌دانند و آن‌قدر بر سر این دیدگاه خود پافشاری می‌کنند تا دیر شود. چنین دیدگاهی بارها و بارها در تاریخ پول تکرار شده است و به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت که دیگر با چنین دیدگاهی روبرو نمی‌شویم.
چرا دیدگاه ماکسیمالیستی برای بیت کوین خطرساز است؟
ماکسیمالیسم ابتدا به‌عنوان یک تفکر بی‌آزار مطرح می‌شود، اما به‌تدریج طرفدارانش در قالب یک فرقه در کنار هم قرار می‌گیرند. اعضای یک فرقه چند کتاب دارند که حاضرند به آنها سوگند بخورند، فهرستی از افراد تأثیرگذار دارند که پیروشان هستند، در نشست‌هایی منظم صحبت می‌کنند و حتی از یک رژیم غذایی مشخص هم پیروی می‌کنند. همه اینها شاید در ابتدا جالب به نظر برسد، اما واقعیت این است که اعضای این فرقه اکنون به‌عنوان نماینده واقعی بیت کوین به نظر می‌رسند. بیت کوین برای آنها به یک بُت تبدیل شده است. از نظر این افراد، هر نوع سیستم مالی جایگزین بیت کوین نوعی کلاهبرداری است. اما این مسیر بسیار خطرناک است زیرا نه تنها به جذب افرادی جدید به بیت کوین نمی‌انجامد، بلکه کاربران بیت کوین را همچون افرادی دارای مشکل روانی که هیچ هدف مهمی ندارند به عموم معرفی می‌کند. چنین دیدگاهی حتی با اصول بنیادین سایفرپانک که بیت کوین از دل آن بیرون آمده هم در تناقض است. تعصب همیشه خطرناک است.
جملاتی که مانند سوگندنامه‌های گروه‌های افراطی هستند: هر چیزی که بیت کوین نباشد، کلاهبرداری است. هر تلاشی برای تغییر بیت کوین، کلاهبرداری است. هر تلاشی برای وادار کردن مردم به خرج کردن بیت کوین، کلاهبرداری است. ما نباید با کلاهبرداران خوب باشیم!
بیت کوین، همانند هر نوع پول دیگر، صرفا امری قراردادی است. بیت کوین و سایر پول‌ها صرفا نوعی توهم مشترک هستند و واقعیت ندارند. پول از این رو اعتبار دارد که ما به‌عنوان اعضای جامعه تصمیم می‌گیریم آن را ارزشمند بشماریم و به‌این‌ترتیب می‌توانیم از آن برای تبادل کالا و خدمات استفاده کنیم. بنابراین هر کسی در جامعه می‌تواند با فردی دیگر تعامل داشته باشد. امروزه تقریبا همه بر این باورند که دلار آمریکا ارزشمند است. در این میان، ما امیدواریم که در آینده، بیت کوین ارزشمند باشد و حتی به‌عنوان جایگزینی شایسته‌تر از دلار آمریکا مطرح شود. اما اگر قرار باشد با درپیش‌گرفتن رویکردی افراطی و غیرمنطقی، راه را برای تازه‌واردان به دنیای بیت کوین دشوار کنیم، اثر شبکه‌ای بیت کوین نمی‌تواند رشد کند و در نتیجه، سایر ارزهای دیجیتال که از اکوسیستم سالم‌تری برخوردارند در نهایت برنده خواهند شد.
البته این روند در حال وقوع است. سهم بازار بیت کوین به‌شکلی پیوسته در حال کاهش است و در مقابل، ارزهای دیجیتال جدید به‌عنوان رقیبی جدی برای بیت کوین رخ‌نمایی می‌کنند.
من که واقعا از دیدگاه ماکسیمالیستی طرفداران بیت کوین خسته شده‌ام، اخیرا در یک توییت به این روند اعتراض کردم.
پس از این توییت، با موج گسترده‌ای از توهین‌ها و بلاک‌ها از سوی طرفداران فرقه ماکسیمالیستی بیت کوین روبرو شدم. تابه‌حال پیش نیامده که یک توییت با این حجم از حملات با نظر واحد روبرو شود. رفتار و واکنش طرفدارن شاخص دیدگاه ماکسیمالیستی بیت کوین نسبت به این توییت به خوبی نشانگر این است که شاهد شکل‌گیری فرقه‌ای هستیم که می‌تواند بزرگترین تهدید برای طرفداران بیت کوین باشد.
رقابت پولی
رویکرد مخالف دیدگاه ماکسیمالیستی نسبت به بیت کوین را باید رقابت پولی دانست. این دیدگاه به‌هیچ‌وجه آرمان‌شهری نیست. همچنان انواع کلاهبرداری و سودجویی امکان‌پذیر خواهد بود و قربانیان زیادی نیز خواهد گرفت. بااین‌حال، یک بازار آزاد که امکان نوآوری را فراهم می‌آورد، بهترین ابزاری است که در نهایت به پیشرفت اجتماعی می‌انجامد. مزیت رویکرد رقابت بازار آزاد این است که کاربران در مسیر خودگردانی ارزهای دیجیتال حرکت می‌کنند و دیگر هدایت این روند در اختیار عده‌ای معدود نخواهد بود.
هنوز هم بیت کوین، بهترین گزینه به جای پول رسمی و دولتی است و دلیل آن نیز نقدشوندگی بالا و نیز تعداد بیشتر کاربران است. از نظر من، سایر ارزهای دیجیتال هم نقشی مهم در نوآوری در نظام پولی نامتمرکز ایفا می‌کنند و درعین‌حال می‌توانند بیت کوین و یا کاربران بیت کوین را در برابر حملات دولت‌ها محافظت کنند. بازار و نیز گذر زمان در نهایت به ضرر پول‌هایی است که از نظر اصول بنیادین ضعیف هستند و در عوض، آن دسته از پول‌هایی که قدرتمندتر هستند نیز پیشرفت خواهند داشت.
خیلی دوست دارم بیت کوین برنده شود و همچنان به تلاش برای حمایت از کسب‌وکارهایی که به بهتر، قدرتمندتر و دسترس‌پذیر تر شدن بیت کوین کمک می‌کنند ادامه می‌دهم. در این فرایند همواره باید هدفمان را نیز مدنظر قرار دهیم. بیت کوین یک هدف نهایی نیست، بلکه ابزاری است برای مقابله با محدودیت‌ها و پول نامتمرکزی است که بدون هرگونه اجبار، مهندسی اجتماعی و یا تهدید، می‌توانیم از آن استفاده کنیم.
غیرمتمرکز سازی واقعی وقتی روی می‌دهد که پروژه‌های رقیب زیادی وجود داشته باشد، نه فقط یک پروژه.
به امید شایسته‌سالاری واقعی در این میدان!
مقاله ای پرمعنا و درظاهر ساده ولی سنگین که فلسفه ی وجودی یک سری ابزارهای درست و نادرست با روش ها و رویکردهای متفاوت را بیشتر در جهت هدف درست به شایستگی نقد کرده است و البته در پس زمینه دارای ایده ای نیز می باشد و در پایان به روشنی مشخص کرده است که هدف بیت کوین نیست بلکه ... . اما با همه این اوصاف نبرد خیر و شر و عاز و طمع عده ای قدرت طلب کماکان اثر خود را می گذارد که شاید اگر اشتباه نکرده باشم یک نمونه از آنها همان نهنگ ها باشند!
بسیار ممنونم