توکن هواداری یا فن توکن (Fan Token)؛ تلاقی ورزش و سرگرمی با بلاک چین
فناوری بلاک چین این روزها در میان شرکت‌ها و مؤسسه‌ها به اصطلاحی رایج تبدیل شده و گستره آن از کسب‌وکارهای بزرگ هم فراتر رفته است. ظرفیت‌های فناوری بلاک چین به میدان‌های ورزشی هم وارد شده است؛ به‌طوری‌که بلیت‌های برخی از مسابقات فوتبال روی بلاک چین توزیع می‌شوند و می‌توان با ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین آنها را تهیه کرد.
در‌این‌میان، موج جدیدی با نام توکن هواداری در حال ورود به دنیای ورزش و سرگرمی است. تیم‌های ورزشی می‌دانند که نیاز به منابع درآمد ثانویه هرگز تا این اندازه اهمیت نداشته است. به‌لطف وجود فناوری بلاک چین، می‌توان ازطریق دیجیتالی‌کردن تجربه و فعالیت‌های هواداری این نیاز را رفع کرد.
همان‌طور‌که جهان هرروز به‌سمت دیجیتالی‌تر‌شدن پیش می‌رود، علاقه‌مندان و هواداران تیم‌های ورزشی نیز به‌دنبال راهکارهای ساده‌تر و دیجیتالی‌تری هستند. در این مقاله، قصد داریم درباره یکی از راهکارهای دیجیتالی جدید برای هواداران تیم‌های ورزشی یا همان فن توکن‌ها، انواعشان و ارتباط آنها با فناوری بلاک چین، برترین توکن هواداری و نحوه خرید آنها صحبت کنیم؛ پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
توکن هواداری یا فن توکن چیست؟
شاید برایتان جالب باشد که بدانید فن توکن (Fan Token) یا توکن هواداری در دوران همه‌گیری کرونا پا به عرصه گذاشت؛ زمانی‌که تماشاگران نمی‌توانستند در رویدادهای ورزشی حاضر شوند و تیم‌های ورزشی مجبور بودند دنبال منابع درآمدی جدیدی باشند. تیم فوتبال بارسلونا اولین تیمی بود که در ژوئن۲۰۲۰ با همکاری پلتفرم بلاک چینی سوسیوس (Socios)، توکن‌های هواداری خود را ایجاد کرد. این توکن‌ها در ۲ ساعت به قیمت کلی ۱.۳میلیون دلار فروخته شدند.
فن توکن دارایی دیجیتال رمزنگاری‌شده‌ای است که فرصت کسب درآمد را از روابط میان طرفداران و تیم‌های ورزشی فراهم کرده است و می‌توان آن را مانند ارزهای دیجیتال خریدوفروش کرد. توکن‌های هواداری می‌توانند به‌عنوان ارزی برای خرید کالا و مجموعه‌ها و رویدادهای ویژه ورزشی نیز عمل کنند.
این توکن‌ها روی بلاک چین ساخته می‌شوند؛ اما کاربران درگیر موضوعات پیچیده بلاک چین نمی‌شوند و تنها توکن‌ها را مانند عددها یا امتیازهایی در نرم‌افزارهای موبایلی خود مشاهد می‌کنند. توکن‌ها ازنظر بلاک چینی به دو دسته توکن‌های کاربردی و اوراق بهادار تقسیم می‌شوند.
فن توکن‌ها در دسته توکن‌های کاربردی قرار می‌گیرند. این یعنی کاربر با داشتن آنها می‌تواند از طیف مشخصی از امکانات بهره‌مند شود. نکته مهم این است که توکن‌های ایجادشده روی بلاک چین را می‌توان به‌‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که کاربردهای گوناگونی داشته باشد و پاداش و مزایای مختلفی دراختیار کاربر قرار دهد.
بیشتر بخوانید: دائو (DAO) چیست؟
دارندگان توکن‌های هواداری می‌توانند مستقیماً بر تغییرات تیم دلخواهشان تأثیر بگذارند؛ مانند روشی که توکن‌های حاکمیتی در سازمان خودگردان غیرمتمرکز یا دائو (DAO) به اعضا امکان رأی‌دادن به تغییرات را می‌دهند. با‌توجه‌به اینکه بیشتر باشگاه‌های ورزشی مالکیت خصوصی دارند، هواداران برای اولین‌بار خواهند توانست نقش فعالی در شکل‌دهی و جهت‌گیری باشگاه مدنظرشان ایفا کنند.
تفاوت توکن هواداری با NFT چیست؟
توکن‌های هواداری برخلاف توکن‌های غیرمثلی (NFT) کاملاً تعویض‌پذیر یا معاوضه‌شدنی هستند. این یعنی می‌توان توکن‌های هواداری را درست مثل ارزهای فیات برای خرید کالاهای باشگاه‌های ورزشی، جایگاه‌های ویژه در رویدادهای ورزشی و… استفاده کرد. به‌‌عبارت‌دیگر، ارزش هریک از توکن‌های هواداری یک باشگاه دقیقاً با یک توکن دیگر از همان نوع برابر است و می‌توان آنها را باهم با نرخ برابری یک‌به‌یک مبادله کرد. همان‌طور‌که پیش‌تر گفتیم، توکن‌های هواداری مانند ارزهای دیجیتالی هستند، با این تفاوت که زیربنای ارزش آنها الزاماً مثل بیت کوین یا اتریوم نیست.
ارزش توکن‌های هواداری به این بستگی دارد که مشارکت در باشگاه و کسب مزایای ویژه ازطریق این توکن‌ها چقدر برای هواداران ارزشمند باشد.
توکن هواداری چگونه کار می‌کند؟
کلیت و ماهیت توکن‌های هواداری مشابه ارزهای دیجیتال است؛ اما تفاوت آنها با ارزهای دیجیتال این است که مزیت توکن‌های هواداری برای طرفداران دوآتشه تیم‌های ورزشی چیزی فراتر از درآمدزایی است. درضمن، بیشتر فن توکن‌ها مبتنی‌بر بایننس اسمارت چین (BSC) هستند و عرضه محدودی دارند.
توکن‌های هواداری را می‌توان برای خرید مجموعه‌ها و کالاهای باشگاه، حضور در تعاملات ویژه با باشگاه و اعضای آن مثل دیدارهای ویژه و مراسم امضای یادگاری و… به‌کار برد. همچنین، این توکن‌ها نقش کلید عضویت در رویدادهایی را ایفا می‌کنند که در آنها کاربران می‌توانند با شرکت در مسابقات اختصاصی جایزه‌های ویژه‌ای دریافت کنند.
دارندگان توکن‌های هواداری حق رأی‌دهی در تصمیم‌گیری‌های باشگاه را هم دارند. همان‌طور‌که سهام‌داران شرکت‌ها می‌توانند در تصمیم‌گیری مجمع عمومی مشارکت کنند، دارندگان توکن‌های حاکمیتی هم در تصمیم‌گیری برای تغییر و به‌روزرسانی پروتکل حق رأی دارند. هرچه تعداد توکن‌های هواداران بیشتر باشد، قدرت رأی و نفوذ بیشتری در نظرسنجی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها خواهند داشت. در برخی از باشگاه‌ها، هواداران باید تعداد توکن مشخصی داشته باشند تا حق رأی به‌دست بیاورند.
قیمت توکن‌های هواداری نیز مانند دیگر ارزهای دیجیتال وابسته به بازار است و هیچ تضمینی نیست که قیمتشان همواره ثابت یا صعودی باشد. گفتنی است این احتمال نیز وجود دارد که براثر اتفاق یا خبری مثبت قیمت آنها افزایش یا به‌دنبال اتفاق یا خبری منفی قیمتشان کاهش یابد. توکن‌های هواداری کاربردهای دیگری هم دارند. به‌عنوان مثال، باشگاه پاریسن ژرمن هنگامی‌که با لیونل مسی، بازیکن پیشین بارسلونا، قرارداد بست، بخشی از حقوق او را با توکن هواداری باشگاه پرداخت کرد.
مزایای توکن هواداری
توکن‌های هواداری مزایای متعددی دارند که تعدادی از آنها را تا این‌جا مرور کرده‌ایم. درادامه، به دیگر مزایای توکن‌های هواداری اشاره می‌کنیم:
- رأی‌دادن در نظرسنجی‌های باشگاه؛ مثل انتخاب سرود تیم و پیام یا رنگ لباس
- دسترسی ویژه به دیدارهای اختصاصی با بازیکنان باشگاه
- تخفیف در خرید کالاها و امضای یادگاری بازیکنان
- دسترسی به جلسات آموزشی در باشگاه
- دسترسی رایگان به ورزشگاه‌ها
- پرداخت هزینه بلیت با توکن‌های هواداری و تخفیف خرید بلیت
- دسترسی به NFTهایی که باشگاه برای دارندگان توکن هواداری منتشر می‌کند
چرا توکن هواداری از فناوری بلاک چین استفاده می‌کند؟
استفاده از بلاک چین به‌عنوان زیربنای ایجاد این توکن‌ها دلایل مختلفی دارد. بلاک چین در ورزش می‌تواند اقتصادی آماده و برنامه‌‌پذیر را برای باشگاه‌ها فراهم می‌کند. علاوه‌بر‌این، با استفاده از توکن‌های مبتنی‌بر بلاک چین بدون نیاز به واسطه‌های سنتی یا هزینه و تلاشی اضافی، می‌توان به طیف وسیعی از کاربردها دست یافت. اقتصاد توکنی و دفترکل توزیع‌شده این امکان را به توکن‌های هواداری می‌دهد که علاوه‌بر بهره‌مندی از روش درآمدزایی مشابه بیت کوین، بتوانند از امکان رأی‌دهی و مشارکت هواداران و پشتیبانان مالی نیز استفاده کنند.
بلاک چین ویژگی جامعه‌محوری و دموکراتیک‌بودن را نیز دارد و این موضوعی است که در صنعت ورزش بسیار کاربردی است و تیم‌های ورزشی و هواداران به‌دنبال آن هستند. توکن هواداری روحیه جمعی میان پایگاه هواداران را ارتقا می‌دهد و در میان آنان احساس تعلق شدیدی به تیم ایجاد می‌کند. روحیه جمعی و مشارکت بیشتر می‌تواند موجب جذب طرفداران فراوانی در سطح جهان شود. این مدل مشارکت برای هوادارانی تجربه کاملاً جدیدی خواهد بود که تاکنون فرصتی برایشان فراهم نبوده است تا خود را جزئی از تیم بدانند. آنان به چیزی فراتر از حضور در مسابقات تیم‌های محبوبشان دست می‌یابند.
بااین‌حال، انتقادهایی هم از استفاده از بلاک چین می‌شود. این انتقادها بر این اساس هستند که فناوری یادشده نوپاست و به‌دلیل سابقه کم استفاده از آن، نمی‌توان انتظار حضور فعالانه کاربران را داشت. بااین‌حال، این دیدگاه در حال تغییر است و تیم‌های ورزشی خواهان ساخت توکن‌های هواداری برای استفاده از فرصت‌های نو و دسترسی به مزیت رقابتی هستند. بلاک چین ابزاری قدرتمند برای کسب‌وکارهاست که برخی از بزرگ‌ترین تیم‌های ورزشی جهان ظرفیت‌های آن را برای استفاده در ورزش آشکار کردهاند. در‌این‌بین، به‌نظر می‌رسد تقاضا برای این نوع از توکن‌ها در میان هواداران تیم‌های ورزشی روبه‌افزایش است.
انواع توکن‌های هواداری
درحالحاضر، ده‌ها نوع توکن هواداری در میان انواع رشته‌های ورزشی توزیع شده است؛ اما محبوب‌ترین آنها به باشگاه‌های فوتبال مربوط‌اند. توکن هواداری در صنایع دیگری مانند مسابقات اتومبیل‌رانی و بازی‌های کامپیوتری و ورزش‌های رزمی نیز جای خود را باز خواهند کرد. درادامه، به دسته‌بندی‌های مطرح‌ترین مدل‌های فن توکن‌ها اشاره می‌کنیم:
- فوتبال: تاکنون ۱۹ تیم فوتبال برای ایجاد توکن هواداری در پلتفرم سوسیوس ثبت‌نام کردهاند. آث‌میلان، منچسترسیتی، بارسلونا و یانگ بویز ازجمله این تیم‌ها هستند. هر باشگاه توکن هواداری مخصوص خود را دارد که می‌توان آنها را با استفاده از ارز دیجیتال چیلیز (CHZ) در پلتفرم سوسیوس خرید.
- بازی‌های کامپیوتری: برخی تیم‌های مسابقات کامپیوتری نیز برای افزایش مشارکت طرفدارانشان، از توکن‌های هواداری استفاده و برای فعالیت‌های درون بازی رأی‌گیری برگزار می‌کنند. سوسیوس با شرکت‌های ورزش کامپیوتری نظیر اوجی (OG)، تیم هرتیکس (Team Heretics)، ناتوس وینسر (Natus Vincere) و تیم الاینس (Team Alliance) همکاری می‌کند.
- مسابقات مبارزه‌ای: تعدادی از سازمان‌های ورزش‌های رزمی ترکیبی (MMA) مانند یواف‌سی (UFC) و لیگ مبارزان حرفه‌ای (PFL) توکن‌های هواداری خود را راه‌اندازی کردهاند. توکن‌های هواداری این دو سازمان برای دسترسی هواداران به پاداش‌های بازی و تالارهای گفت‌وگو و نظرسنجی استفاده می‌شود.
- فیلم و سرگرمی: شرکت‌هایی مانند موگول (Mogul)، پلتفرم NFT و دیفای برای صنعت فیلم و سرگرمی، برنامه‌هایی برای انتشار توکن‌های هواداری اعلام کردهاند. پلتفرم موگول در وب‌سایت خود گفته است که قصد دارد اکوسیستمی نوآورانه برای بازیگران، کارگردانان، فیلم‌نامه‌نویسان و علاقه‌مندان به تماشای فیلم در سینما ایجاد کند تا بتوانند برای مشارکت در ساخت فیلم‌ها پاداش دریافت کنند.
چیلیز و توکن هواداری
پلتفرم چیلیز خود را بزرگ‌ترین بلاک چین تأمین‌کننده فناوری امور مالی برای ورزش و سرگرمی معرفی کرده است. چیلیز محبوب‌ترین پلتفرم توکن هواداری است و بلاک چین مخصوص خود را با نام سوسیوس دارد که توکن‌های هواداری روی آن توسعه می‌یابد.
توکن بومی چیلیز با نماد CHZ توکنی خدماتی از نوع ERC۲۰ است که امنیتش را بلاک چین اتریوم تأمین می‌کند. این توکن ارز دیجیتال پلتفرم چیلیز و سوسیوس است. ناگفته نماند این پلتفرم چیلیز بود که برای اولین‌بار توکن‌های هواداری را به جهان معرفی کرد.
فرایند صدور توکن هواداری بدین‌ترتیب است که باشگاه رویدادی به نام عرضه توکن هواداری (FTO) را به میزبانی پلتفرم سوسیوس برگزار می‌کند. در این رویداد، توکن‌های هواداری پیش از آنکه به بازار عمومی راه یابند، با قیمتی ثابت که از پیش تعیین شده است، به هواداران فروخته می‌شوند.
کاربران برای خرید فن توکن‌ها باید توکن چیلیز داشته باشند تا بتوانند به فضایی در پلتفرم سوسیوس به نام رختکن (Locker Room) وارد شوند. رختکن سوسیوس جایی است که عرضه اولیه توکن‌های هواداری در آن انجام می‌شود. توکن چیلیز نقدشوندگی درخورتوجهی دارد و در بسیاری از صرافی‌ها ازجمله بایننس و هوبی خریدوفروش می‌شود.
پلتفرم سوسیوس پیوندی میان باشگاه‌های ورزشی و هواداران آنها ایجاد می‌کند و منابع درآمد جدیدی را به‌شکل دیجیتال و امن و شفاف دراختیار باشگاه‌ها قرار می‌دهد. همچنین، کاربران ازطریق پلتفرم سوسیوس در نظرسنجی‌ها و رأی‌گیری‌های باشگاه محبوبشان شرکت می‌کنند و در ازای این مشارکت پاداش می‌گیرند.
برترین توکن‌های هواداری
درادامه مطلب، برخی از برترین فن توکن‌های تیم‌های ورزشی جهان را معرفی می‌کنیم.
- توکن هواداری لاتزیو
لاتزیو، یکی از تیم‌های فوتبال پرافتخار ایتالیا، ازجمله اولین تیم‌هایی بود که در سال ۲۰۲۰ توکن هواداری خود را راه‌اندازی کرد. درحالحاضر، ارزش بازار توکن هواداری تیم لاتزیو (LAZIO) معادل ۳۰میلیون دلار و قیمت هر توکن آن حدود ۳.۵ دلار است.
- توکن هواداری پورتو
قدیمی‌ترین تیم فوتبال پرتغال توکن هواداری خود را در اواخر سال ۲۰۲۱ راه‌اندازی کرد؛ اما توکن پورتو (PORTO) خیلی زود به محبوبیتی مشابه توکن هواداری لاتزیو رسید. قیمت هر توکن پورتو ۳.۶۷ دلار است و ارزش بازار آن ۲۸.۶میلیون دلار تخمین زده می‌شود.
- توکن هواداری سانتوس
سانتوس یکی از باشگاه‌های باسابقه در سرزمین فوتبال، یعنی برزیل است. سانتوس موفق‌ترین تیم برزیل و رکورددار هشت قهرمانی پیاپی در لیگ سراسری این کشور است. توکن هواداری سانتوس (SANTOS) در روزهای آخر سال ۲۰۲۱ عرضه شد و اکنون هر توکن آن ۵.۴۷ دلار قیمت دارد و ارزش بازاری‌اش معادل ۲۴.۹میلیون دلار است.
- توکن هواداری آلپاین
تنها توکن هواداری غیرفوتبالی در دنیای ورزش توکن آلپاین (APLINE) است که به هواداران مسابقات فرمول یک اختصاص دارد. حقوق تجاری و امتیاز این توکن متعلق به گروه فرمول یک (Formula One Group) است. هواداران فرمول یک می‌توانند با توکن آلپاین از رانندگان محبوب خود حمایت کنند و به رویدادهای ویژه در فرمول یک دسترسی داشته باشند. شایان ذکر است قیمت هر توکن آلپاین ۳.۱ دلار و ارزش بازاری آن ۳۵میلیون دلار است.
چگونه توکن هواداری بخریم؟
برای خرید توکن‌های هواداری ابتدا باید ارز دیجیتال چیلیز را از صرافی‌های ارز دیجیتال بخرید. سپس با استفاده از آن، توکن هواداری مدنظر خود را از وب‌سایت یا نرم‌افزار موبایلی سوسیوس تهیه کنید. درضمن، سوسیوس صرافی داخلی هم دارد که می‌توانید توکن‌های هواداری را با یکدیگر مبادله کنید.
کاربران می‌توانند علاوه‌بر خرید فن توکن محبوب خود از صرافی‌ها، آن را ازطریق عرضه اولیه توکن هواداری (FTO) هم بخرند. این توکن‌ها در رویداد عرضه قیمت مشخصی دارند که برگزارکنندگان رویداد آن را اعلام می‌کنند. پس از اتمام عرضه اولیه، قیمت توکن در بازار ارزهای دیجیتال بر‌اساس عرضه و تقاضا تغییر می‌کند.
برخی از توکن‌های هواداری در صرافی‌های متمرکز فهرست شده‌اند و می‌توان آنها را مستقیماً از این صرافی‌ها خرید؛ اما همه توکن‌های هواداری در صرافی‌ها موجود نیستند و برخی از آنها را می‌توان از صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) تهیه کرد. فن توکن‌ها را می‌توانید از برخی صرافی‌های مطرح مانند بایننس (Binance)، کوین بیس پرو (Coinbase Pro)، هوبی گلوبال (Huobi Global)، بیت هامپ (Bithump) و کوکوین (KuCoin) بخرید.
توجه کنید کاربران ایرانی به‌دلیل وجود محدودیت‌های بین‌المللی، در دسترسی به وب‌سایت سوسیوس و برخی صرافی‌های خارجی با مشکل مواجه هستند و درصورت انتقال دارایی‌شان به این پلتفرم‌ها، احتمال مسدود‌شدن و ازدست‌رفتن سرمایه‌‌شان وجود دارد.
جمع‌بندی
در این مقاله، توکن‌های هواداری را بررسی کردیم و گفتیم که این توکن‌ها در دوران همه‌گیری کرونا و برای ایجاد منابع درآمدی جدید برای تیم‌های ورزشی در نبودِ تماشاگران وارد عرصه شدند. بااین‌حال، کاربرد توکن‌های هواداری به درآمدزایی برای تیم‌ها محدود نیست و این توکن‌ها به هواداران کمک می‌کنند که فراتر از تماشای مسابقات در باشگاه محبوب خود مشارکت کنند.
به‌لطف زیرساخت بلاک چینی این توکن‌ها، هواداران می‌توانند در نظرسنجی‌ها و تصمیم‌گیری‌های باشگاه مثل انتخاب سرود تیم و رنگ و طرح لباس بازیکنان حق رأی داشته باشند. همچنین، توکن‌های هواداری دسترسی طرفداران تیم‌های ورزشی را به رویدادهای خاص ممکن می‌کنند و برای خرید بلیت و کالاهای ویژه باشگاه‌ها نیز به‌کار می‌روند.
عرضه توکن‌های هواداری از تیم‌های فوتبال آغاز شد؛ اما اکنون این توکن‌ها به بازی‌های کامپیوتری و مسابقات رزمی و رانندگی و صنعت فیلم نیز راه یافته‌اند. بسیاری از تیم‌های دیگر از رشته‌های مختلف ورزشی هم برای راه‌اندازی توکن هواداری ویژه خود برنامه‌ریزی کردهاند و در آینده گستره این توکن‌ها بسیار فراتر خواهد رفت.
مقاله مفید و جامعی بود ممنون