بررسی اقتصاد توکنی پولکادات؛ توکن دات چه کاربردی دارد؟

پولکادات یکی از بلاک چین‌های مطرح این روزهاست و در زمان نگارش این مقاله، رتبه ۹ را در بین ارزهای دیجیتال از لحاظ حجم بازار داراست. ارز دیجیتال این بلاک چین که دات (DOT) نام دارد، با قیمت ۱۲ دلار معامله می‌شود و سقف قیمتی ۴۷ دلار را نیز تجربه کرده است. این بلاک چین در مدت‌زمان کوتاهی توانست جای خود را در بین ارزهای برتر بازار باز کند و به جمع ۱۰ بلاک چین پرارزش بازار برسد. پولکادات جزو بلاک چین‌های نسل سوم محسوب می‌شود و خود را «بلاک چین بلاک چین‌ها» می‌خواند.

سایت «ارزدیجیتال» در مقاله‌هایی جداگانه، این بلاک چین محبوب را به‌شکل پایه‌ای و همین طور تخصصی بررسی کرده است. در این مطلب قصد داریم به‌کمک مقاله‌ای از سایت کریپتواسلیت، «توکنومیک» (tockenomics) یا همان اقتصاد توکنی پولکادات را بررسی کنیم و نقش ارز رسمی آن یعنی دات را در این بلاک چین توضیح دهیم. در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

پولکادات در حقیقت یک بستر و زیرساخت است که می‌توان روی آن هر برنامه‌ کامپیوتری را اجرا کرد. این پلتفرم اکوسیستمی را تشکیل می‌دهد که هم زیرساخت نرم‌افزارهای غیرمتمرکز موجود را تکمیل می‌کند و هم فرصت‌های جدیدی را برای بیش از ۴۰۰ پروژه فراهم می‌کند که در حال‌ توسعه قراردادهای هوشمند، اوراکل‌ها، توکن‌های غیرمثلی (NFT)، سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO)، پل‌ها (Bridge)، حریم خصوصی، بازی، اینترنت اشیا (IoT)، صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) و سایر راهکارهای دیفای در این پلتفرم هستند.

توکن پولکادات با نماد دات (DOT) در قلب اکوسیستمِ در حال گسترش پولکادات قرار دارد و کارکرد آن فراتر از پرداخت و تسهیل عملکردهای مختلف در شبکه است. حال بیایید نگاهی به ماهیت توکن دات بیندازیم و ببینیم چگونه می‌توان از آن در این بلاک چینِ بلاک چین‌ها استفاده کرد؟

دات چیست؟

دات ارز دیجیتال اصلی شبکه پولکادات است و کوچک‌ترین واحد آن پلانک (Planck) نام دارد. در اکوسیستم پولکادات برخلاف اکوسیستم‌هایی مانند بیت کوین که سیاست پولی عرضه ثابت (مثلاً در بیت کوین ۲۱ میلیون واحد) دارند، عرضه توکن دات تورمی است. یعنی اینکه حجم کل توکن موجود همواره در حال رشد است و توکن‌های جدید براساس الگویی خاص به‌شکل مداوم به بازار عرضه می‌شوند. در حالی که تعداد واحدهای فعلی توکن پولکادات حدود یک میلیارد واحد است، سیستم تورمی که نرخ آن به‌صورت پویا بر اساس نرخ مشارکت کاربران تنظیم می‌شود، برای تشویق کاربران برای افزایش مشارکت در شبکه طراحی شده است.

توکن دات به‌غیر از عملکردهای جانبی که به‌عنوان یک توکن قابل‌انتقال دارد، دارای چندین کاربرد کلیدی دیگر نیز در سراسر اکوسیستم پولکادات هست. از این توکن برای مشارکت در حاکمیت (از طریق رأی‌گیری) گرفته تا سهام‌گذاری، مزایده‌های پاراچین (parachain) و «وام‌های جمعی» استفاده می‌شود. در ادامه قصد داریم هریک از این چهار کاربرد توکن دات را به‌صورت جداگانه بررسی کنیم.

دات به‌عنوان توکن حاکمیتی

بلاک چین پولکادات به دارندگان توکن دات امکان می‌دهد که از طریق رأی‌دادن در اداره شبکه مشارکت کنند؛ یعنی در اقداماتی مانند تعیین کارمزدها، اتصالات پاراچین و به‌روزرسانی‌ها و همچنین در انتخاب شورا (Council) و کمیته فنی (Technical Committee) مشارکت داشته باشند.

دارندگان فعال توکن دات می‌توانند طرح‌های پیشنهادی خود را برای بهبود شبکه پولکادات در این شبکه منتشر کنند. برای این کار تنها کافی است مقدار مشخصی از توکن‌های خود را برای مدتی مشخص به طرح پیشنهادی خودشان پیوست کنند و اجازه دهند تا دیگران به آن رأی بدهند. دارندگان توکن دات همچنین می‌توانند به طرح‌های پیشنهادی دیگران رأی بدهند. در هر چرخه رأی‌گیری، طرح‌هایی که بالاترین میزان حمایت را از طریق اتصال توکن‌های دات به آن طرح (واریز توکن به آن طرح) به دست آورند، به‌عنوان اولین طرح انتخاب می‌شوند. پس از آنکه طرح‌های پیشنهادی به رأی گذاشته شد، توکن‌هایی که به آن متصل‌شده از آن جدا می‌شوند. برای همین است که می‌گوییم توکن دات یک توکن حاکمیتی است و از آن برای تصمیم‌گیری‌های شبکه استفاده می‌شود.

حاکمیت در پولکادات با مفهوم دموکراسی رابطه دارد و می‌توان آن را به‌شکل یک کشور دموکرات دید. شورا در پولکادات یک نهاد درون‌زنجیره‌ای است که دارندگان توکن دات اعضای آن را انتخاب می‌کنند و مسئولیت تعیین طرح‌های پیشنهادی برای اجرا بر عهده‌‌ آن قرار دارد؛ یعنی مشخص می‌کند که کدام طرح باید اجرا شود. این شورا همچنین خزانه شبکه را که محل جمع‌آوری کارمزدهای شبکه است، مدیریت می‌کند و نماینده دارندگان غیرفعال توکن دات در اکوسیستم پولکادات است. کمیته فنی نیز از تیم‌های توسعه‌ای تشکیل شده که طرح‌های پیشنهادی موردتأیید را اجرایی می‌کنند.

هر طرح پیشنهادی به همه‌پرسی گذاشته می‌شود تا همه دارندگان دات بر اساس وزن سهامی که دارند، تصمیم نهایی را درباره آن اتخاذ کنند.

دات در فرایند اثبات سهام

سازوکار اجماع راهی برای حفظ امنیت شبکه و تأیید تراکنش‌ها به‌صورت غیرمتمرکز است. به‌عنوان یک نمونه بارز، الگوریتم اجماع بیت کوین اثبات کار یا همان استخراج است.

پولکادات از یک سازوکار اجماع برای امنیت خود استفاده می‌کند که اجماع اثبات سهام نامزدشده (NPoS) نامیده می‌شود. توکن دات در تسهیل این سازوکار که برای تأمین و حداکثرسازی امنیت زنجیره پولکادات طراحی شده و اعتبارسنج‌ها (Validator) و گزینش‌گران (Nominator) در آن نقش ایفا می‌کنند، کاربرد دارد.

کسانی که به حفظ و نگهداری از شبکه علاقه دارند، می‌توانند توکن‌های دات خود را به شبکه اختصاص دهند و در ازای این کار سالانه بین ۴ تا ۲۰٪ پاداش دریافت کنند. پاداش اعتبارسنج بدون درنظرگرفتن مقدار دات سهام‌گذاری‌شده، به‌صورت مساوی به همه اعتبارسنج‌ها پرداخت می‌شود. این کار باعث می‌شود که مجموعه اعتبارسنج‌ها به شکل متناسب‌تری توزیع شوند.

سایر دارندگان دات تشویق می‌شوند که به‌عنوان گزینش‌گر (Nominator) در شبکه پولکادات مشارکت کنند. کار گزینش‌گرها این است که با سهام‌گذاری دارایی دات خود و انتخاب حداکثر ۱۶ اعتبارسنج که از نظر آن‌ها بهترین عملکرد را دارند، در ازای دریافت سهمی از پاداش سهام‌گذاری به امنیت شبکه کمک کنند. پس از کسر پرداختی‌های مربوط به اعتبارسنج‌ها، پاداش سهام‌گذاری متناسب با میزان دات سهام‌گذاری‌شده میان همه سهام‌گذاران توزیع می‌شود.

سهام‌گذاری دات همچنین به‌عنوان یک مکانیسم دفاعی و بازدارنده در برابر حملات مخرب نیز عمل می‌کند. اعتبارسنج‌ها اگر رفتارهای مخرب نظیر آفلاین‌شدن یا اجرای نرم‌افزارهای دستکاری‌شده را از خود بروز دهند، مجازات شده و از دارایی‌شان کسر می‌شود که به این مجازات اسلش شدن (Slashing) یا حذف سهام می‌گویند. در این صورت، هم اعتبارسنج و هم گزینش‌گر درصدی از دات سپرده‌گذاری یا سهام‌گذاری‌شده خود را از دست می‌دهند. دات حذف‌شده به خزانه واریز می‌شود و بر اساس تصمیم فرایند حاکمیتی غیرمتمرکز مورداستفاده قرار می‌گیرد.

دات برای مزایده اسلات‌های پاراچین

پاراچین‌ها بخش‌های مستقل شبکه پولکادات هستند که امکان پردازش تراکنش‌ها را به‌صورت موازی فراهم می‌کنند. اگر پولکادات را یک کهکشان در نظر بگیریم، هر پاراچین سیاره‌ای روی این کهکشان است. در هر پاراچین ممکن است قوانین متفاوتی وجود داشته باشد.

پاراچین‌ها در اغلب موارد با اجاره‌دادن یکی از اسلات‌های اتصال اختصاصی کمیاب به ریلِی چین پولکادات (Relay Chain)، شکل بلاک چین کاملاً مستقل را به خود می‌گیرند.

برای اینکه یک پروژه پاراچین به شبکه پولکادات متصل شود، باید در یک مزایده شمعی درون‌زنجیره‌ای بدون نیاز به مجوز شرکت کند. در این مزایده، کسی که بالاترین پیشنهاد را بدهد، اسلات اختصاصی موردنظر را برای مدت مشخصی اجاره می‌کند. پاراچین‌های احتمالی پیشنهاد خود را برای مزایده با استفاده از دات مطرح می‌کنند و برنده مزایده دات خود را برای مدت‌زمان اجاره قفل می‌کند. هر زمان که مدت اجاره سر آمده و پاراچین حذف شد، مبلغ پس داده می‌شود.

دات برای وام‌های جمعی پاراچین

پولکادات همچنین به تیم‌ها اجازه می‌دهد که سرمایه موردنیاز خود را به‌صورت یک سرمایه‌گذاری جمعی غیرمتمرکز از جامعه دارندگان دات جمع‌آوری کنند. این کار باعث توزیع و تعدیل ریسک، کاهش هزینه‌ها و رقابتی‌ترشدن پیشنهادهای دریافتی برای اسلات‌ها می‌شود.

در این صورت، جامعه مشارکت‌کننده نیز منافعی را در این میان دارد و می‌تواند با اعطای توکن‌های خود به‌صورت ایردراپ به کسانی که مایل هستند با سپرده‌گذاری دات‌های خود به افزایش امنیت آن اسلات کمک کنند، پاراچین را غیرمتمرکزتر کند.

هر کسی می‌تواند برای یک اسلات پاراچین اقدام به راه‌اندازی کمپین وام جمعی کند. این کمپین اگر در تلاش‌های اولیه موفق به دریافت یک اسلات نشد، می‌تواند به‌مدت چندین مزایده دیگر نیز بدون نیاز به راه‌اندازی کمپین جدید ادامه پیدا کند.

هر کمپین وام جمعی دارای یک فهرست است و دارندگان دات می‌توانند برای مشارکت در آن فقط یک تراکنش ویژه را ارسال کنند که به آن فهرست ارجاع داده باشد. اگر یک کمپین وام جمعی در یک مزایده اسلات موفق شود، دات‌های مشارکت‌کنندگان نیز برای مدت اجاره قفل و پس از انقضای اجاره به آن‌ها بازگردانده می‌شود.

انگیزه دارندگان دات از انجام این کار می‌تواند به‌دست‌آوردن امکان پشتیبانی از پروژه‌های موردعلاقه آنها و کسب پاداش از یک پاراچین باشد. این پاداش احتمال دارد از پاداش سهام‌گذاری نیز بیشتر باشد و دارنده توکن در عین حال کنترل نهایی را روی آن داشته باشد.

در انجام مزایده‌ها، برای پشتیبانی از پیشنهادها و برنده شدن اسلات‌ها، نیاز به تأمین حجم بالایی از دات و خارج‌کردن آن از بازار است. اما با راه‌اندازی کارورا (Karura) که اولین مزایده پاراچین در شبکه کاناری کوزاما پولکادات (Kusama) بود و تاکنون معادل ۲۰۰ میلیون دلار ارز دیجیتال کوزاما (KSM) را در فرایند سرمایه‌گذاری جمعی جمع‌آوری کرده است، این‌ طور به نظر می‌رسد که تقاضا برای مزایده‌های پاراچین پولکادات نیز وجود خواهد داشت.

اینجاست که نظریه بازی وارد عمل می‌شود. کاربران می‌توانند با انتخاب روش سهام‌گذاری، خیلی راحت با ریسک کمتر از مشارکت در وام جمعی، به پاداش سهام‌گذاری دست یابند. از این رو، پروژه‌های پاراچین باید انگیزه کافی برای کاربران ایجاد کنند تا آن‌ها را متقاعد کنند که به‌جای سهام‌گذاری، دات‌هایشان را برای مدت‌زمان اجاره یک اسلات به نفع آن‌ها قفل کنند.

اما اکوسیستم پولکادات اکوسیستمی پویاست و اقدامات کاربران بر سایر کاربران نیز تأثیر گذاشته و باعث تقویت یک چرخه رفتاری می‌شود. اگر مشارکت‌کنندگان به اندازه‌ای انگیزه داشته باشند که دات‌های خود را از سهام‌گذاری خارج کرده و در وام‌های جمعی قرار دهند، دات کمتری در سهام‌گذاری قفل می‌شود. وقتی که دات‌های سهام‌گذاری‌شده کاهش یابد، سود سالانه سهام‌گذاری افزایش می‌یابد تا این کسری جبران شود. این باعث می‌شود که تقاضا برای دات افزایش یافته و قیمت این ارز دیجیتال بالا رود.

اما این بدان معناست که پرداخت پاداش برای مشارکت در وام‌های جمعی نیز افزایش می‌یابد و تقاضای بیشتری برای دات ایجاد می‌کند و این چرخه به همین شیوه ادامه می‌یابد. بنابراین، همچنان که بازار به‌صورت مداوم میان انگیزه‌های مشارکت در وام جمعی و پاداش سهام‌گذاری تعادل برقرار می‌کند، رقابت بزرگی برای دات در میان مشارکت‌کنندگان شکل می‌گیرد.

بلاک چینی برای همه بلاک چین‌ها

پولکادات منافع دارندگان دات را در مرکز معماری خود قرار داده است و هدفش توسعه یک پروتکل است که به ایجاد وب‌۳ کمک می‌کند. وب‌۳ جایی است که به‌جای شرکت‌ها، کاربران کنترل همه‌چیز را در دست دارند.

اتصال یک شبکه چندزنجیره‌ای تعامل‌پذیر همزمان با حفظ یک مدل حاکمیتی برابری‌خواهانه که نیروی خود را از دات می‌گیرد، باعث می‌شود که اکوسیستم پولکادات مقیاس‌پذیری غیرمتمرکزی را که برای تحقق شعار خود یعنی «بلاک چینِ بلاک چین‌ها» به آن نیاز دارد، به‌ دست بیاورد.